خواب چیست ؟ اتفاقاتی که در خواب برای انسان می افتد چیست ؟

الحمدلله ،

نظریاتی در مورد دیدن خواب و رؤیا ارائه شده است ، اما همه ی آنان فقط به صورت یک نظریه باقی ماندند و امید نمی ‌رود که علم آدمی در این حیطه به صورت کامل بتواند به سوالات موجود در این مورد پاسخ قطعی دهد ، زیرا خواب دیدن و رؤیا مسأله‌ای روحی است و خود روح نیز ، ناشناخته است و ناشناخته نیز ، باقی خواهد ماند ؛ خداوند به کسانی که در مورد روح از پیامبر (صلی الله علیه وسلم)  سؤال نموده بودند ، چنین فرموده است :

« وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلاً » (اسراء / 85)

« و از تو در مورد روح می‌پرسند ، بگو روح از امر پروردگار است و از علم به شما جز بهره‌ی اندکی داده نشده است »

روح آدمی همواره به یک شکل و قالب باقی نمی‌ماند بلکه در شرایط و احوال متفاوت تغییر می‌کند . ابن قیم در کتابش « الروح » بیان می‌کند که روح آدمی از دوران جنینی تا دوران بعد از مرگ و جهان آخرت به پنج صورت متفاوت تغییر می‌کند :

1)     برای بار اول روح وارد جنین می شود و انسان هیج علمی ندارد و روح نیز تحت تأثیر چیزی قرار نمی گیرد .    

2)    بعد از تولد و وارد شدن به محیطی دیگر ،  روح صورتی متفاوت از صورت اول دارد و با توجه به محیط و معلومات شخص ، تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

3)   هنگام خواب نیز ، شعاع یا بخشی از روح از بدن خارج می‌شود ، اما تمام روح به طور کامل از بدن خارج نمی‌شود و در این حالت است که انسان خواب می‌بیند .

4)    بعد از مرگ در جهان برزخ ، اگرچه روح به ‌طور کامل از بدن خارج شده است ، اما در بعضی موارد ، بخش کمی از آن با جسد در ارتباط است و در این حالات ، جسد نیز ، تحت تأثیر آنچه برای روح پیش می‌آید مانند عذاب قبر یا آرامش و نعمت‌های بعد از مرگ قرار می‌گیرد .

5)    در روز قیامت و هنگام زنده شدن مردگان روحی که وارد جسد می‌گردد با روح دنیوی تفاوت دارد ، زیرا با حضور این روح در جسم ، جسد به خواب ، مرگ یا پوسیدگی دچار نمی‌شود.

خواب ، از آیات و نشانه‌های قدرت خداوند است (روم / 23) . خداوند از خواب با کلمه « سُبات » یاد نموده است. (نبأ / 9 و فرقان / 47) ؛ یعنی ، تعطیل کار به منظور استراحت و تجدید قوا و آرامش و آسایش و اشارﮤ لطیفی است به تعطیل برخی از فعالیت‌های اندام‌های بدن هنگام خواب . بعضی از مفسرین سُبات را به معنی مرگ تفسیر نمود‌ه‌اند ، زیرا خداوند می‌فرماید : « خداست که شما را در شب می‌میراند ». (انعام / 60) و در آیه 42 سورﮤ زمر می‌فرماید : « خداوند ارواح را در هنگام مرگ انسان‌ها و هنگام خوابشان برمی‌گیرد. ارواح کسانی را که فرمان مرگ آنان را صادر نموده است نگاه می‌دارد و ارواح دیگر را ( که هنوز اجل‌ صاحبانشان فرا نرسیده به جسم ) تا وقت مشخصی بازمی‌گرداند و در این مسأله ، نشانه‌های روشنی برای اندیشمندان است ». از این ‌رو، خواب مردمان ، مرگ آنان و بیدار شدن آنان ، زنده شدن دوبارﮤ آنان است و به همین دلیل ، سنت است که هنگام خوابیدن ، این اوراد خوانده می‌شود : « بسمک اللهم اموات و احیا » به‌ نام تو ای خداوند می‌میرم و زنده می‌شوم « اللهم بک وضعت جنبی و بک ارفعه فأن امسکتها فاغفرلها و ارحمها و ان ارسلتها فاحفظها بما تحفظ به عبادک الصالحین » خداوندا با نام تو پهلویم را بر زمین می‌گذارم و با نام تو برمی‌خیزم اگر جانم را گرفتی آن را ببخش و به آن رحم نما و اگر آن را نگرفتی ، از آن محافظت نما ؛ آن‌گونه که از بندگان نیکوکارت محافظت می‌نمایی و هنگام بیدار شدن ، این ورد خوانده شود : « الحمدالله الذی احیانا بعد ما اماتنا و الیه النشور » ؛ یعنی ، سپاس خداوندی را که بعد از مرگمان ما را زنده نمود و بازگشت به سوی اوست.

در هنگام خواب ، که در روایات به عنوان « برادر مرگ یا وفات صغری » از آن یاد شده است ، ارتباط تنگاتنگ بین روح و جسم ، کم می‌شود و روح یا قسمت کمی از آن ، بدون این ‌که به صورت کامل از بدن خارج شود ، به ‌طور ناقص ، با بدن قطع ارتباط می‌کند و در میان عالم روحانی و دنیای جسمانی که به زمان و مکان محدود نیست در جولان و نوسان قرار گرفته و به گشت‌ وگذار در آن می‌پردازد ؛ و این‌ گونه است که فرد خوابیده ، وارد عالم رؤیا می‌شود و چیزهایی از گذشته ، حال و یا آینده را می‌بیند .

رؤیاهایی که در این حالت ، روح می‌بیند بر سه نوع است :

1.      رؤیای خوشایند ، که از جمله نعمت‌های الهی است و باعث شادی و خوشحالی دل‌های مؤمنین است. پیامبر( صلی الله علیه وسلم ) می‌فرماید : « لم یبق من النبوه الا المبشرات » ؛ یعنی ، از نبوت به جز رؤیای صالحه که مایه مژده و شادی است چیزی باقی نمانده است.

2.      رویای ناخوشایند ، که از شیطان است و با کمک آن ، انسان‌ها را ناراحت می‌کند و دوای آن ، پناه بردن به خدا از شرّ شیطان و آنچه که دیده است ؛ می‌باشد و نباید آن را نزد دیگران بازگوید که در این صورت ، از آن رؤیا ، دچار زیان نمی‌گردد و نباید بر تعبیر چنین خواب‌هایی اصرار داشت ، زیرا اگر تعبیر شوند ممکن است به همان صورتی که تعبیر شده‌اند ، اتفاق بیفتند .

3.      خواب هایی هستند که تعبیر ندارند و خود این خواب‌ها نیز ، بر چند گونه‌اند:  افکار درونی انسان هستند یا وقایعی هستند که در زندگی روزمرﮤ آن فرد وجود دارد یا خواب‌های پریشان و بی‌معنی هستند که کار شیطان است و آدمی را با آن بازی می‌دهد مانند داستان آن مردی که به پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم ) گفت : ای پیامبر خدا در خواب دیدم که سرم قطع شده است و جلو من افتاده و با سرعت بالا و پایین می‌جهد و از من دور می‌شود و من نیز ، به دنبال آن می‌دویدم . پیامبر (صلی الله علیه وسلم ) فرمود : « لا تحدث الناس بتلعب الشیطان بک فی منامک » ؛ یعنی ، چنین خوابی را که در آن شیطان ، تو را بازی داده است ، برای مردم بازگو نکن .

بعضی از رؤیاها به همان صورت اتفاق افتاده یا اتفاق خواهد افتاد ، اما بسیاری از این رؤیاها دارای سمبل و نمادهای مشخصی هستند که به تعبیر درست احتیاج دارند. در مورد تعبیر خواب ، کتاب‌های زیادی نوشته شده است ؛ بیشتر آن ها ادعا می‌کنند که تعبیرات خود را از استادان ماهر در تعبیر خواب ، مانند ابن سیرین اقتباس نموده‌اند ، اما در این مورد ، سند و مدرک صحیحی ارائه نداده‌اند . اگرچه تواتر تجربیات مردم در دیدن خواب و تعبیر آن ها در طول زمان و بیان این تجربیات ، خود به تنهایی باعث شده است که اغلب مطالب این کتاب‌ها در مورد تعبیر خواب راست از آب درآید ، اما انتساب‌های نامستند و افزودن به قطر این کتاب‌‌ها ، بدون دلیل موجه ، اعتبار آن ها را خدشه ‌دار نموده است . آنچه که مهم است این است که نباید به کتاب‌های تعبیرخواب به صورت کامل اعتماد نمود ، زیرا تعبیر خواب برحسب زمان و مکان و شرایط و احوال محیط یا بینندﮤ خواب تغییر می‌کند .

خلاصه اینکه ؛

خواب سه نوع است :

1. رؤیای صالحه یا خوابی نیکو که مژده‌ای است از طرف خداوند برای بیننده‌ی آن و یک قسمت از چهل و شش قسمت نبوت پیامبران است . [بخاری و مسلم]

2. خواب ناپسند و ناخوشایند که از طرف شیطان است و برای مسخره کردن و آزار دادن بیننده‌ی خواب می‌باشد .

3. خوابی که ناشی از خیالات و تفکرات انسان و اعمال روزمرة اوست . خواب‌هایی که به علت عادت‌های روزمره می‌باشند ، در این طبقه جای می‌گیرند ؛ مثلاً ، فردی عادت نموده است که در ساعت معینی از روز غذا بخورد ، اگر روزی برخلاف عادت در آن ساعت ، غذا نخورد و بخوابد ، ممکن است خواب غذا خوردن را ببیند یا اگر در حالت بیداری غذای زیاد خورده باشد ، ممکن است در خواب ببیند که استفراغ می‌کند .

غیر از این سه نوع ، هر خوابی که دیده شود ، خواب‌های پریشان و باطل است و نمی‌توان آنها را تعبیر نمود ، زیرا براساس قاعده‌ی مشخصی قرار نگرفته‌اند.

و الله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com